Borskipi The Metals Company Hidden Gem hefur verið breytt til að safna hnúðum úr djúpum sjó. Jochen Tack/Alamy
Í áratugi hafa stjórnvöld og fyrirtæki haft næmt auga á jarðefnaauðinn sem grafinn er í djúpinu, en tómarúm í reglugerðum sem gilda um námuvinnslu á hafsbotni hefur haldið tilvonandi námumönnum í skefjum.
Það á allt eftir að breytast árið 2023, þar sem ríkisstjórnir standa frammi fyrir júlífrest til koma sér saman um reglugerðir sem gilda um námuvinnslu í djúpum – eða eiga á hættu að námufyrirtæki hefji störf á hafsbotni án nokkurra reglna.
Á vegum eftirlitsstofnunar Sameinuðu þjóðanna, Alþjóðahafsbotnsstofnunarinnar (ISA), hafa þjóðir haft meira en 20 ár til að semja umhverfisreglur fyrir djúpsjávarnámu, þar sem steinefni eins og kóbalt og mangan eru tínd af hafsbotni til að búa til rafbíla rafhlöður.
En hingað til hefur þjóðum ekki tekist að koma sér saman um sameiginlega nálgun. Í reiði vegna seinkunarinnar, árið 2021, tók námufyrirtækið The Metals Company í lið með Kyrrahafseyjarríkinu Nauru til að beita sér fyrir ákvæði samkvæmt sáttmála Sameinuðu þjóðanna sem kallar á „tveggja ára reglu“.
Í raun þýðir þetta að þjóðir hafa nú frest til júlí 2023 til að ganga frá námuvinnslukóðanum. Ef það er ekki samkomulag fyrir þann tíma geta aðilar sótt um leyfi til að hefja hagnýtingu í atvinnuskyni á grundvelli reglugerðardrög – og geta jafnvel hafið námuvinnslu án nokkurs kóða.
Fresturinn hefur vakti reiði meðal vísindamanna og umhverfisverndarsinna, sem segja að þjóðir séu fljótar að taka ákvarðanir án nægjanlegra vísindalegra sönnunargagna um hugsanlegan skaða sem námuvinnsla gæti valdið búsvæðum djúpsjávar.
„Lífverur hafa þróað ótrúlega aðlögun til að dafna við krefjandi aðstæður í djúphafinu og við erum enn aðeins að byrja að skilja hvað er þar, hvernig djúpsjávartegundir lifa af og hvaða hlutverk þær gegna í samtengdu hafinu,“ segir sjávarlíffræðingur Helen Vigt.
Námuvinnsla þessara svæða mun „breyta sumum afskekktustu og ósnortnustu hlutum hafsins í iðnaðarsvæði,“ segir hún.
En námufyrirtæki segja að heimurinn þurfi sárlega á steinefnum að halda til að styðja við umskiptin yfir í lágkolefnishagkerfi.
The Metals Company er eitt af meira en tugi námufyrirtækja sem berjast um sneið af jarðefnaauðnum í djúpinu. Flestir einbeita sér að því að uppskera hnúða á stærð við kartöflur sem eru pakkaðir með dýrmætu kóbalti, mangani og nikkeli, sem þeir segja að muni auka framfarir heimsins í hreinan núlllosun.
„Ég held að allir séu sammála um að við séum með loftslagskreppu í höndunum,“ segir Gerard Barron, forstjóri The Metals Company. „Ég er svo sannarlega ekki sammála því að heimurinn sé að flýta sér.
Barron segist vera „mjög viss um“ að aðildarríki ISA muni samþykkja námuvinnslureglurnar fyrir júlí.
Aðrir eru ekki svo vissir. Mörg lönd eru að verða sífellt efins um iðnaðinn, á varðbergi gagnvart hugsanlegum umhverfisáhrifum og geta ekki komið sér saman um hvernig ágóða af námuvinnslu skuli dreift, segir Matthew Gianni hjá Deep Sea Conservation Coalition.
„Hin hæga, óumflýjanlega hreyfing í átt að „við skulum samþykkja reglurnar og hefja námuvinnslu“… er nú að breytast og hún er að breytast töluvert,“ segir Gianni og bendir á ákall Frakka í nóvember um algjört bann við námuvinnslu.
Hann telur „mjög ólíklegt“ að þjóðir komist að samkomulagi um nýjar reglur í júlí og líklegt er að þessi niðurstaða muni hrinda af stað nýjum bardögum.
Það er óljóst hvort fyrirtæki muni vilja hætta á orðsporsskaða af því að sjást halda áfram með námuvinnslu, jafnvel þótt engar reglur séu til staðar – Barron myndi ekki vera dreginn á það sem The Metals Company myndi gera við slíka atburðarás.
Jafnvel þá þyrfti umsókn að vera samþykkt af þeim 36 þjóðum sem starfa sem aðilar að ISA ráðinu. Reglur ISA segja að ráðið verði að „skoða“ og „samþykkja til bráðabirgða“ allar umsóknir. Hins vegar halda sumir vísindamenn, eins og Pradeep Singh við Institute for Advanced Sustainability Studies í Potsdam, Þýskalandi, því fram að samþykki ráðsins sé ekki sjálfvirkt eða tryggt. „Þó að það sé frestur er það ekki alger frestur,“ segir hann.
Samt þrýsta námufyrirtækin – studd af milljörðum dollara í fjárfestafjármagni – eftir skjótri ákvörðun. Sumir hafa áhyggjur af því að frekari tafir á samþykki gætu haft áhrif á getu þeirra til að laða að nýjar fjárfestingar. Júlí frestur mun leiða þessa spennu til höfuðs, jafnvel þótt lönd séu enn að deila um námureglubókina.
